Niezwykle ciekawa kompozycja, jaką jest aedicula, szybko zawładnęła architekturą sakralną. Choć na przestrzeni wieków mocno zmieniało się jej zastosowanie, to utrzymana została swego rodzaju spójność. Edykuła (spolszczona aedicula), jako element architektoniczny, towarzyszy nam do dziś i w tym kształcie umieszczany jest nadal w kapliczkach oraz ołtarzach.
Co to jest aedicula?
W ogólnym rozumieniu aedicula to pewnego rodzaju kompozycja gustująca w formach klasycznych składająca się z pary filarów albo pilastrów, które podtrzymują belkowanie. Innymi słowy, jest to konstrukcja zwieńczona frontonem opartym na kolumnach. Często występująca razem z frontonem, czyli niskim szczytem o wybranym kształcie, lecz ograniczonym dachem dwuspadowym. W architekturze termin aedicula funkcjonuje również pod nazwami: edykuł, edykuła lub edicula. W tej postaci odnotowuje ją niejeden słownik terminów poświęconych architekturze, my też używamy tych nazw w naszym serwisie.
Znaczenie terminu aedicula
Architektura wyodrębnia kilka znaczeń terminu aedicula, a ich źródło sięga starożytności. W Pompejach, na ścianach domów, odkryto zachowane formy aediculi w postaci rysunków. W malarstwie więc służyły jako tło dla bóstwa.
W okresie romańskim oraz w gotyku można było zaobserwować ten model budynku w formie miniaturowej baldachimowej kapliczki lub niewielkiej świątyni o charakterze wotywnym, zawsze bazującej na kolumnach. Często aedicula używana była również jako motyw dekoracyjny i umieszczana w portalu lub jako pinakiel w attyce.
Ten element architektoniczny bardzo dobrze przyjął się również jako miejsce na posąg boga lub ważnego przodka. W ścianie budynku mieszkalnego przeznaczona na aedicula wnęka pełniła często ważną rolę duchową, kulturową lub zdobniczą.
Kolejnym przykładem użycia aediculi jest miniaturowy model budowli. W tym przypadku zastosowano ten rodzaj kompozycji w Bazylice Grobu Świętego, gdzie przykładem aediculi jest budowla otaczająca Grób Jezusa.
Aedicula – współczesne zastosowanie
W okresie nowożytnym możemy zaobserwować kolejne zmiany w wykorzystywaniu tego rodzaju kompozycji. To czas na korzystanie z niej głównie w meblarstwie, jako oprawa okien czy portali. Poza tym świetnie sprawdza się i staje się coraz bardziej popularna przy tworzeniu nagrobków na zlecenie zamożnych rodzin.
W okresie nowożytnym kompozycja ta jest również mocno zauważalna przy tworzeniu kapliczek, krzyży oraz ołtarzy. Warto również wspomnieć, że często centralna część pomnika, stawianego jako upamiętnienie poległych żołnierzy lub zamordowanych jeńców, jest wypełniona aediculą.
Dziś aedicula to wciąż kompozycja składająca się z kolumn, odnajdująca się w tematach okołosakralnych, które swoją wyniosłość i ważność doskonale uwypuklają ten motyw dekoracyjny.