W architekturze ambit oznacza obejście prezbiterium i głównie spotkać można się z nim w kościołach i katedrach. Jego historia sięga średniowiecza, w którym to był niezwykle popularny i często wykorzystywany. Warto więc przekonać się, jak wiele wpływu miał on na budowle sakralne i poznać bliżej jego cechy, historię i terminy bliskoznaczne.
Co to jest ambit?
Ambit znany jest architekturze od wieków. To termin, który oznacza obejście. Występuje głównie w architekturze sakralnej i odnosi się do kościołów. Może jednak pojawiać się również w budowlach świeckich. W swoim znaczeniu odnosi się do przejścia, które powstało w efekcie działań prowadzących do przedłużenia naw bocznych. Takie obejście biegnie wokół prezbiterium i za ołtarzem głównym. Częściowo oddzielane było ścianą lub wieloma łukami, zwanymi też arkadami.
Warto zaznaczyć tu, że nawy ambitu wcale nie muszą być jednakowej wysokości. Idealnym przykładem zróżnicowanych wielkości jest Katedra św. Szczepana w Bourges.
Cechy i historia ambitu
W ogniu pytań o ambit odpowiadamy, że zaczął pojawiać się w średniowieczu. Był niezwykle charakterystyczny dla kościołów pielgrzymkowych. Wszystko po to, aby wierni mieli ułatwiony dostęp do relikwii, które najczęściej znajdowały się w ołtarzu głównym. Mieli przecież do tego prawo, w tym celu przybywali do miejsc kultu.
W ten sposób nikt nikomu nie przeszkadzał, a każdy miał kontakt z relikwiami, mógł podziwiać je i modlić się do przedmiotów lub ciał osób świętych. To wszystko odbywało się bez kolidowania z grafikiem mszy świętych, za zgodą kleru.
Ambit poza ułatwieniem funkcjonowania pielgrzymek miał również znaczenie podczas prowadzenia przez kapłanów procesji.
Ten rodzaj architektury bardzo dobrze przyjął się w kościołach gotyckich i romańskich, gdzie często od zewnętrznej strony otaczany był wieńcem kaplic promienistych. Był to efekt działań dziesiątków wykwalifikowanych pracowników (głównie kamieniarzy oraz rzeźbiarzy). Takie kaplice w czasach średniowiecznych niezwykle często były miejscem pochówku, jak i świadczenia usług pośmiertnych dla zmarłych oficjeli. I w takiej właśnie formie można je było spotkać w katedrach.
Podwójne obejście
Podwójne obejście zwane również ambitem dwunawowym było spotykane w kościołach pięcionawowych. W tak rozbudowanej postaci ambit można spotkać w znanej na całym świecie katedrze Notre-Dame w Paryżu.
Natomiast w innej paryskiej katedrze, jaką jest Katedra św. Juliana w Le Mans, mamy do czynienia nie tylko z dwunawowym ambitem, ale również z wieńcem kaplic. Widać więc, że powstaje architektoniczna spółka i mogą być podwójne obejścia. Nie ma konkretnych ram ani ograniczeń w konstruowaniu dwunawowych ambit, ułatwiających wysłanie modlitw ku niebu.
Ambit – inne znaczenie
Źródło, jakim jest Encyklopedia staropolska Zygmunta Glogera, podaje inne znacznie dla terminu ambit. Według niej ambit to dawna nazwa dla krużganku, a więc jest to przykryty korytarz, który przylega do zewnętrznej ściany budynku i przeważnie okala wewnętrzny dzieciniec, czasem nawet na kilku kondygnacjach.
Rolą krużganku było ułatwianie komunikacji. Bardzo podobną rolę odgrywał ambit. Jego zadaniem polegało na połączeniu ze sobą dwóch stron kościoła/świątyni, aby ułatwić m.in. podróż do relikwii pielgrzymom. Do tego zarówno krużganek, jak i ambit okalały wewnętrzną część budynku. Choć warto zwrócić tu uwagę, że krużganek pełnił tę funkcję na zewnątrz budowli. Oba terminy odnoszą się do zupełnie innych znaczeń w architekturze, jednak mają ze sobą bardzo wiele wspólnego.