Pinakiel zwany inaczej fiala lub sterczyna to pionowy element zdobniczy w postaci smukłej kamiennej wieżyczki. Taka wieżyczka jest zakończona od góry iglicą, czyli wysmukloną formą stożka lub ostrosłupa, a jej krawędzie zdobią żabki. Na szczycie pinakieli znajduje się kwiaton, czyli detal w architekturze w kształcie kwiatu z rozłożonymi pączkami i w otoczeniu najczęściej czterech liści na kilku poziomach.
Pinakiel – element zdobniczy, ale czy tylko?
Pinakiel występował również w bardziej ozdobnej postaci. Wówczas kształtem przypominał ażurową kapliczkę z maswerkami. W swojej dekoracyjnej roli najczęściej spotkać go można było w architekturze gotyckiej i neogotyckiej.
Pinakiel jako element dekoracyjny w postaci smukłej wieżyczki doskonale sprawdzał się w formie ozdoby. Oprócz tego jednak pełnił też funkcję dociążającą przyporę, czyli pionowy element konstrukcyjny budowli. Dodatkowe obciążenie pinaklem sprawiało, że wektor ukośnej siły rozporu sklepienia był kierowany bardziej w dół.
Takie rozwiązanie chroniło ścianę budynku przed skrzywieniem spowodowanym przez siłę rozporu sklepienia. W ten sposób pozwalano na zachowanie stateczności konstrukcji, zwiększając tym jej bezpieczeństwo.
Jaką funkcję pełnił pinakiel?
Pinakiel może stanowić zwieńczenie naroża wieży, skarpy, szczytu lub wimpergi. Z czasem zaczął być wykorzystywany jako element zdobniczy w rzemiośle artystycznym, czyli głównie w rzeźbiarstwie, złotnictwie oraz snycerstwie. W takim przypadku nie był wykonywany tylko z kamienia, ale również z drewna, metalu oraz sztukaterii, która dziś znana jest głównie z listw dekoracyjnych, zdobiących wnętrza naszych domów.
Pinakiel bardzo często można spotkać jako zwieńczenie gotyckich nagrobków baldachimowych czy gotyckich ołtarzy skrzyniowych.
Jakie budynki zwieńczone były pinaklem?
Kościół Świętej Barbary w Kutnej Horze to gotycka świątynia, która znajduje się w Czechach. Jej początki sięgają 1388 roku. Od 1995 roku wpisana jest na listę dziedzictwa kulturowego Unesco. Świątynia z każdej strony otoczona jest przez pinakle, rzygacze i przypory.
Katedra św. Piotra i Pawła w Nantes, czyli gotycka katedra rzymskokatolicka, znajdująca się we Francji. Jej budowa rozpoczęła się w 1434 roku i trwała ponad 400 lat. Podobnie jak kościół w Czechach nie brakuje na niej pinakli, które znajdują się na każdym narożniku.
Katedra Narodzin św. Marii w Mediolanie to jedna z najpopularniejszych budowli w Europie. Ta gotycka marmurowa katedra należy do jednych z największych na świecie. Zdobiona przez największe witraże i przez łącznie 135 rzeźb, pinakli i gargulców.