Portal to ozdobne obramienie drzwi wejściowych lub wewnętrznych w pałacach, kościołach, ratuszach i bogatszych kamienicach. Często stosowane w wejściach na dziecińce oraz w miejscach mocno reprezentacyjnych.
Portal – zróżnicowania w zależności od stylu
Portale wyglądały inaczej w zależności od epoki, w których je stosowano. Różniły się pod względem architektonicznym, a ich konstrukcja była mocno zróżnicowana. Przyjrzyjmy się, jak portal wyglądał w stylu romańskim, gotyckim oraz renesansowym.
Styl romański. Jak wyglądały jego portale ozdobne?
W czasach romańskich portal był półkolistą archiwoltą z kilkoma rzędami łuków, które cofały się w głąb ściany. Łuki te były zazwyczaj pełne rzeźbiarskich ozdób, a podparcie łuków formowano na kształt kolumn, filarów lub pilastrów.
Portal romański można zamknąć w trzech grupach:
- Portal klasyczny mieścił się całkowicie w grubości ściany. Zdarzało się, że wystawał przed lico fasady jedynie pierwszą arkadą.
- Portal mieszczący się w przybudówce, gdzie z jednej strony zwiększała się grubość muru oraz głębokość kompozycji, a z drugiej kładziono mocny nacisk na akcentowanie wejścia jako elementu fasady.
- Połączenie portalu klasycznego i portyku, czyli fenomen włoskiej architektury, gdzie zadaszenie jest podtrzymywane kolumnami, które stoją na lwich figurach.
Jak wyglądał portal w okresie gotyku?
Gotyckie portale nie różniły się znacznie od tych w stylu romańskim. Były zestawem wysuwających się i coraz większych arkad. Ich łuki tworzyły ozdobną archiwoltę, natomiast kolumny ościeże. W dużych portalach tworzono prawdziwe galerie rzeźb, które spełniały funkcję kolumn podtrzymujących imposty w łukach archiwolty.
Zupełną nowością stała się wimperga. To dekoracyjne wykończenie w kształcie wysokiego trójkąta często ozdabiane było z pomocą żabek, kwiatonów i maswerków. We francuskim gotyku czymś naturalnym stał się portal trzydrzwiowy. Stanowił on kompozycyjną całość, która wysunięta była przed fasadę i ozdabiana pinaklami.
Gotyckie portale bardzo często były malowane żywymi kolorami. Niestety ich obecny wygląd ma niewiele wspólnego z prawdziwym obrazem tamtych czasów.
Co wyróżniało portal renesansowy?
W renesansie portale były najczęściej zintegrowane z ogólną koncepcją fasady. Odchodzi się tu od portalu jako samodzielnego elementu rzeźbiarskiego. Mimo wszystko portal zachowuje swój charakter, nawet zostaje on wzmocniony, gdyż portal tworzy teraz centralny punkt projektu elewacji.
Cały projekt portali oparty jest na starożytnych porządkach architektonicznych. Portale w porządku doryckim i toskańskim miały najczęściej charakter obronny i stosowane były głównie w zamkach. W przypadku porządku korynckiego i jego ozdobnych elementów, portale z wykorzystaniem tego stylu, najczęściej można było spotkać w świątyniach i kościołach. Porządek joński ze względu na swoje eleganckie wykończenie, stosowany był głównie w kamienicach.
Renesans niemiecki oraz holenderski to bogato zdobione portale, które stały się wizytówką tamtych czasów. Saksońska architektura renesansowa to portale z okrągłym łukiem z siedziskami, które przypominają stołki. Niestety nie jest znane ich przeznaczenie.