Sklepienie to konstrukcja budowlana, która służy do przykrycia od góry przestrzeni w budynku. Ograniczona łękami, murami oraz belkami o przekroju krzywoliniowym. Może być oparta na kolumnach, arkadach oraz filarach. Wykonane jest najczęściej z cegieł, kamienia, betonu lub żelbetu i ma znaczny wpływ na architektoniczny wyraz pomieszczenia. Wszystko za sprawą urozmaiconych form i zdobień.
Burzliwa historia sklepień
Sklepieniem na szeroką skalę zaczęli interesować się i stosować starożytni Rzymianie. Mimo to, pierwsze próby pojawiały się już w Starożytnym Egipcie, gdzie w piramidzie Cheopsa próbowano wykorzystać konstrukcję odciążającą i jednocześnie chroniącą komorę faraona.
W Mezopotamii oraz Persji na niewielką skalę stosowano sklepienia pozorne, które budowane były na podobnej zasadzie co łęk pozorny. Starożytny Rzym natomiast wprowadził sklepienie klasztorne, krzyżowe oraz kopuły. Bizancjum może pochwalić się wprowadzeniem nowej kopuły, zwanej kopułą na żaglach.
W architekturze romańskiej najczęściej stosowano sklepienie kolebkowe i krzyżowe, które to oparte było na filarach i ścianach, wzmocnionych systemem skarp i lizen. Gotyk mocno rozwinął sklepienie krzyżowe, dzięki podwyższeniu sklepienia i nadaniu mu kształtu ostrołuku. Dzięki zastosowaniu żeber i wprowadzeniu drobniejszego podziału płaszczyzn pomiędzy nimi otrzymano różne odmiany sklepień krzyżowo-żebrowych. W ten sposób powstały sklepienia sieciowe i gwiaździste.
W okresie renesansu rozpoczął się czas stosowania sklepień kolebkowych z lunetami oraz sklepień zwierciadlanych. W przypadku baroku zaczęto skupiać się na sklepieniach znanych już wcześniejszym epokom i używać ich przede wszystkim w budownictwie sakralnym.
W XX wieku zaczęto stosować na szerszą skalę kopuły do przykrywania hal sportowych oraz widowiskowych. Stało się to bardzo powszechne za sprawą stali oraz żelbetu.
Jakie są rodzaje sklepień?
W architekturze znane jest wiele rodzajów sklepień. Niektóre są skromne i proste, inne ciekawie zdobione i skomplikowane. Sprawdź poniżej, wybrane sklepienia, które wyróżnia się w konstrukcjach budowlanych.
- Sklepienie kolebkowe –pojawia się w architekturze greckiej i jest najprostszym ze sklepień. Ma przekrój połowy walca i podpierane jest przez całą ścianę. Do budowy tego sklepienia stosowano drewnianą konstrukcję, która przylegała do budowanego łuku i w ten sposób go kształtowała.
- Sklepienie żebrowe –to rodzaj sklepienia, w którym zostają zastosowane żebra na miejscu przenikania kolebek. W architekturze gotyku występował jako szkielet sklepienia, natomiast w architekturze renesansu północnej Europy stał się elementem ozdobnym.
- Sklepienie krzyżowe –to sklepienie, które budowane jest na planie kwadratu z krzyżujących się pod kątem prostym sklepień kolebkowych, które mają te samą średnicę i nie charakteryzują się żebrami. Podparty na czterech słupach lub filarach, które usytuowane są w wierzchołkach kwadratu.
- Sklepienie krzyżowo-żebrowe –sklepienie o mocno zaznaczonych łękach z wyraźnie wymurowanymi żebrami w miejscu przenikania kolebek oraz nad przestrzenią na planie kwadratu. To rodzaj sklepienia, który jest bardzo ważnym elementem architektury gotyckiej i wyparł sklepienie krzyżowe.
- Sklepienie gwiaździste –sklepienie krzyżowo-żebrowe lub żaglaste, które ma dodatkowy podział pól. W ten sposób tworzy obraz gwiazdy, która może, ale nie musi być skomplikowana. Najprostsza konstrukcja gwiaździsta powstaje, kiedy zamiast żeber diagonalnych użyje się trójpromieni.
- Sklepienie przeskokowe –jego konstrukcja polega na przesunięciu podparcia wezgłowia wraz z przesunięciem długości przęsła.
- Sklepienie sieciowe –to najczęściej sklepienie kolebkowe, w którym dodano krzyżujące się żebra. Żebra te tworzą siatkę rombów, a samo sklepienie zostało wprowadzone pod koniec gotyku.
- Sklepienie wachlarzowe –zbudowane na żebrach promieniście rozchodzących się, z punktów podparcia znajdujących się przy ścianie. Najczęściej stosowany był w późnym okresie gotyku angielskiego.
- Sklepienie klasztorne – zbudowane na planie kwadratu z dwóch przenikających się sklepień kolebkowych. Podparte na czterech ścianach. Możliwe do wykonania nad każdym wielobocznym pomieszczeniem.
- Sklepienie kryształowe – sklepienie najlepiej znane w późnym gotyku, gdzie zrezygnowano z żeber, a wysklepki charakteryzują się ostrymi krawędziami. Dzięki temu uzyskiwano powierzchnię, która składała się z licznych wysklepek z pryzmatycznym wgłębieniem, które to tworzyły ciekawy efekt dekoracyjny za sprawą światła.
- Sklepienie stalaktytowe – to motyw konstrukcyjno-dekoracyjny bardzo charakterystyczny dla architektury muzułmańskiej. Jej konstrukcja przypomina naturalne stalaktyty, a wszystko to za sprawą spiętrzonych elementów komórkowych, najczęściej pryzmatycznych.
- Sklepienie żaglaste – formowane na planie wieloboku, najczęściej kwadratu. Zbudowane z elipsoidy lub czaszy kuli ze średnicą większą niż przekątna wieloboku, który stanowi plan pomieszczenia przykrytego tym sklepieniem.